Celem nadrzędnym, jaki postawił sobie J. Piaget i który starał się realizować, jest stworzenie epistemologii naukowej, tj. dyscypliny opartej na metodach postępowania badawczego właściwych dyscyplinom empirycznym (w terminologii Piageta „indukcyjno-dedukcyjnym”) oraz czerpiącej stamtąd swe przesłanki. Pierwszym krokiem do realizacji tego celu jest — jego zdaniem — wyodrębnienie problematyki teoriopoznawczej z całokształtu zagadnień filozofii, w którym...
Read MoreJako najważniejszy można tu wymienić dążenie filozofii do poznania całościowego, przejawiające się w stawianiu bardzo ogólnych i niezbyt jasnych pytań, nie wyznaczających wyraźnie określonych granic terenu badań. Chodzi tu o pytania w rodzaju: ,,Czym jest poznanie naukowe traktowane jako całość?”, „Co to jest prawda?” — (w szczególności naukowa), Co jest istotą rozumu?, itp. Niejasność tego...
Read MorePiaget wyraża to przekonanie stwierdzając m. in.: „Pojawia się jednak natychmiast zasadnicze pytanie dotyczące stosunków między nauką a filozofią: czy istnieje jakaś metoda poznawcza obiektywna, przydatna dla wszystkich? Otóż jest oczywiste, że nie istnieje żadna metoda, która łączyłaby wszystkich wybitnych uczonych. Poznanie całościowe jest obecnie — i być może będzie zawsze — sprawą prowizorycznej syntezy,...
Read MoreInnym czynnikiem, przesądzającym – zdaniem Piageta — o spekuiatywności filozofii, jest jej oderwanie od dyscyplin szczegółowych. Niektóre tezy filozoficzne, zwłaszcza te, które dotyczą genezy wiedzy, są twierdzeniami faktualnymi, które należałoby zweryfikować metodami naukowymi, uwzględniając dane empiryczne ustalone m. in. przez dyscypliny szczegółowe (np. przez psychologię). Tymczasem w filozofii bądź w ogóle nie próbuje się ich...
Read MoreWyrazem oderwania filozofii od nauki jest także to, iż w ramach wielkich systemów epistemologicznych (różne wersje aprioryzmu i empiryzmu pozytywistycznego) proces poznania naukowego ujmowany był zawsze statycznie, z pominięciem perspektywy historycznego rozwoju wiedzy naukowej.Tej ogólnej tendencji uprawiania filozofii niezależnie od nauki zaczyna — zdaniem Piageta — towarzyszyć krystalizująca się obecnie tendencja odmienna, ściślejszego wiązania w...
Read MoreStwierdza on m. in. co następuje: ,,Wydaje się, że epistemologia czy teoria poznania naukowego zmierza obecnie do oddzielenia się od metafizyki, i to w taki sam sposób, jak psychologia. Liczne przejawy tej tendencji wskazują mniej lub bardziej wyraźnie, że ludzie nauki sami pragną prowadzić systematyczne studia nad procedurami badania i poznawania, które są nieodłącznie związane...
Read MoreWypowiedź ta wskazuje nie tylko na to, że według Piageta szansę oderwania się epistemologii od metafizyki stwarza ścisłe powiązanie refleksji teoriopoznawczej z praktyką badawczą różnych dyscyplin naukowych, ale i na to, że dopatruje się on mimo wszystko w działalności pewnych szkół filozoficznych zaczątków własnej koncepcji epistemologii jako nauki. Wracając do sprawy oceńy przez Piageta działalności...
Read MoreFormułuje je w postaci niejasnych pytań, które (iii) próbuje rozwiązać jednocześnie, przyjmując z góry szereg założeń i tworząc bardzo ogólny system filozoficzny, będący bądź czystą spekulacją, bądź przedwczesną systematyzacją pewnych wstępnych ustaleń, (iv) nie stara się systemu tego zweryfikować, nawet jeśli w jego ramach stawia się pewne kwestie wyraźnie o charakterze faktualnym.Przeciwieństwem filozofa jest uczony...
Read MoreOdmiennie niż filozof, zajmuje się on zagadnieniami szczegółowymi (a nie „całościowymi”), pozostawiając na uboczu problemy, które w danym czasie dzielą uczonych (jak np. problem wolności człowieka na razie pomijany przez psychologię). Respektując zasady decydujące o prawidłowym stawianiu pytań, na które próbuje znaleźć odpowiedź, tj. reguły ścisłego wyznaczania zakresu badań i weryfikacji, uczony powstrzymuje się „z...
Read MoreOdrzuca zatem wszelką przedwczesną systematyzację, która byłaby niezgodna z obiektywizmem traktowanym jako zasada moralna”.Jakkolwiek kontrowersyjne może się wydać takie widzenie filozofii i nauki (czy postępowania filozofa i badacza-specjalisty jakiejś dyscypliny szczegółowej), przybliża nam ono zrozumienie racji, którymi kierował się Piaget wyodrębniając epistemologię genetyczną z kręgu filozofii i (pozornie — jak się zdaje) uniezależniając ją od...
Read MoreJednocześnie zaś rozpoznanie zasad owej opozycji pozwala nam lepiej zrozumieć poszczególne wymogi czy warunki, jakie nakłada on na epistemologię, m. in. w tej jej wersji, którą sam rozwija. Przynajmniej niektóre z nich wydają się bowiem niezbyt oczywiste, jeśli rozważać je poza kontekstem przekonań dotyczących filozofii. Należy tu m. in. często podkreślany przez Piageta warunek, aby...
Read MoreW zasadzie dopiero drugi z podstawowych warunków przekształcenia epistemologii w naukę przypomina wymóg typu metodologicznego. Dotyczy on „sposobu wyznaczania zakresu problemów i ich precyzowania”: należy planowo ustalić w taki sposób przedmiot badań epistemologii naukowej i nadać problemom taką formę, „aby zespoły uczonych mogły je rozwiązywać jednakowo, niezależnie od osobistej filozofii tych badaczy”.Nieoczywistość pewnych warunków bierze...
Read More